Témoin : « Eh... si dzoo di Trèi-Veulle… eh… dèi lo bon mateun n’en sentì teryì ma… forte, ecco… é sayàn pa senque pochae acapitì, sen pochàn pa... Basta, adón sen tcheu catcha-no p’eun pailleue, ma inque lo pailleue de pappa. Sì… n’en pa gneunca fé denì, ren… sen tcheutte itoù lé catchà a avèitché di finestreun perquè n’en apersì que le cou vignaon de Sen-Marsì… de Sen-Marsì, é sayàn pa ioù teriaon, é no diaon : – D’eun momàn a l’atro porie capité su a no –. Ecco, sayàn pa. Basta, aprì dèi... totta la noun-a sen itoù li, é vèijàn pi vin-ì ba dza le melette, é su lé vèijaoun eun gran feun mé no régnaon pa contcho sen que l’ie, ma vèijàn que n’ayé lo fouà, ecco. To lo bouque inque étò l’î tott’eun flame, totte… Apì, d’entoo le doe, tréi-z-aoue, vèijaon vin-ì ba le melette avouì le Tédesque, é le lloueudze. N’ayàn peu lo cannocchiale, vèijàn bièn, adonca l’ayàn le lloueudze totte tchardjae. L’ayàn to requizì lo gran su li, pi de fountin-e, de bitche, to sen que l’an resì a prende, aprì l’an baillà lo fouà. To lo dzoo l’an sparó, to lo dzoo, to lo dzoo l’an sparó… Basta, d’euntoo le cattro, seunqu’aoue, mè n’ayoù lo frée su lé, medeseun… d’euntoo le cattro, seunqu’aoure, n’i pamì… n’i pamì rezistoù : si alae tchertché de… boun cafì, n’i fé de termo de cafì, n’i prèi d’édevia, n’i préi de bende, n’i préi de lenchoueuille, de coutoùn, d’alcol… n’i to betoù pe eun saque da montagne é… é pi avouì la min-a vezeun-a sen partie su... sen partie su… L’ommo me vignae aprì, me diae : – Mammamia, Marie, fé-lo… si te lo fi pa pe mé, fé-ló pe le mèinoù… va pa, va pa, eh ! –. N’a pa aì ren que l’isse tin-i-me : si alae, si alae su. Aoutre i mouleun, devàn que prende su la salita, n’en euncó acapoù eun Tédesque que vignae avouì na lloueudze é di : – Allez voir quel cimetière on a laissé là-haut –. Te pou pensé ! Sen aló si, ma avouì lo… ».
Intervieweur : « Lo queue que bouchae ».
Témoin : « Avouì lo flo queurt, eh ! Su n’en dza acapoù de mort, su pe tsemeun, n’en dza acapó lo… si de Barrel… l’ayàn tcho-lo. É que fie, site l’ii mort, pochàn pamì fie ren pe site. Tchica pi su n’en acapoù la mamma de llu que vignae ba, n’en de-lèi : – Pasade pa ba de inque que n’a le Tédesque, pasade ba de li –. N’en fi-lei dévyì lo tsemeun que l’isse pa trouou-lo. É su, é su… é su n’en pi acapó to que beurlae, totte ! Trèi veladzo, eh, semblae… mé n’ayao vu l’incendio de Roma a la… la télévijón, pai… uh… semblae-tì fran… mammamia que dizastre, que dizastre ! É… gneun, n’ae pa gneun… n’ae dou, trèi partidjàn que l’ian lé é l’ayàn betoù si eun’aoula, é fiaon pi tchica de polénta. Comme l’an vi-no son svin-ì, son svin-ì fran, eh ! N’ayàn betó si eun... la bandjéra apendia a n’asta... é adón n’en comenchà a préparé salle pégne bague que n’ayaon pourtoù. Apì iàn pi tan tracachà, péquè sayàn pa ioù l’iàn le-z-atre partidjàn, sayàn pa si l’ayan acap... Mimo ten l’è pi aréoù Gracchini, lo cap di partidjàn, adón l’a pi deu-no que l’iàn aoutre a la montagne de no, aoutre a Verdoun-a, a Verdoun-a… ».
Intervieweur : « Pasoù de lé ».
Témoin : « Pasoù de lé. Adon prèi... Lo premì secoù que n’en baillà co a Gracchini, lo premì cafì que l’a bi é eun tsiquette, é… ».
Intervieweur : « É aprì v’ouéi recomensó a recostrouie lo veladzo ? ».
Témoin : « Oh, aprì bièn de ten, ouè, aprì bièn de ten, ouè, ouè. Aprì n’en comenchà de fée tchica de-z-aiuti pe sisse… pe salle fameuille que l’ian lé, a lèi porté caque tsouza péquè l’ayàn pamì ren, eh ! ».
Intervieweur : « Pa eun mitcho... É le mèinoù é le fénne ? ».
Témoin : « N’en fé de queillette, n’en fé de… fran pe lèi baillé le premì secour, eh, l’ayàn pamì ren salle poue dzi ».
Intervieweur : « É le fenne é le mèinoù ioù l’ian catsà ? Ioù soun catsou-se ? ».
Témoin : « Vouè, soun aloù si avouì le partidjàn. Sì, sì, soun tcheut aloù si avouì le partidjàn ».
Témoin : « Mé i ten de guéra me rappello, per ézempe, lo dzoo que l’an beurloù Trèi-Veulle. Lo dzoo que l’an beurloù Trèi-Veulle mé n’ao... d’aboo n’ao panco bièn seunqu’an, però me rappello comme fissan aa… que si scapó avouì mamma, perquè l’an pouì deu que d’aboo le Tédesque vignaon baillé l’atacque su, é que beurlaon pi tchoueu le veladzo, é que alaon su co beurlé le Trèi-Veulle ioù que n’ayé lo… lo… comèn… lo comando di partidjàn. É… no n’ian scapoù su Iveulla. Aprì Iveulla n’en trouoù d’atre dzi, de femalle di Trèi-Veulle é de femalle d’Iveulla… eunna l’î an Neyretto. É de lé sen scapó su, su a la Coumba d’Ètse, su eun Brezoùn, aoute i Roun é aoute i Rancoun-e. Aoute i Rancoun-e n’en catcha-no pe lo bouque, ioù que lo bouque l’ie pi… pi ipes… vouè, que l’ie pi… N’en deu : – Séilla sen tranquilo –. Péquè n’aon pouî de resté pe le mitcho, n’aon pouî que se pasaon le Tédesque l’ie… vouè, pe le boou, pe le mon… pe le mayèn. Lé n’ae beun to de mayèn outre le Rancoun-e, Rancoun-e de [euncomprensiblo]... aoute, é lo Roun, lo Roun de Louì é pi eun sé Brezoùn étò. Ma n’aon pouî, péquè n’en deu : – Se le Tédesque vignon su, beurlon le mitcho, beurlon pa d’atre… no-z-â sen dedeun, sen codzù de scapé foua –. No sen catchà lé [euncomprensiblo], catchà pe lo bouque, i qui de… de… le balmie, de cllapèi. É… tcheu catchà lé, n’en vi pasé, vèo co â, an scouadra de Tédesque ba i foun p’eun tsan, i foun d’eun tsan de blou, l’î vâgnà de blou, avouì eun douàn… â, fisse mamma, lleu magâ, ou d’atre femalle que l’ian lé, saàn deue lo non de sitte, mè me recordo pa lo non. Mè véo… l’iou pi pégno… véo euncó si ommo douàn é tcheu le Tédesque dérì. É alaon baillé l’atacque i Trèi-Veulle aoute de si coûtì de… de Brezoùn aoute, péquè l’an ataco-lo de dou, trèi coûtì, Trèi-Veulle, é pi se... se saa beun esattamente comme l’è capitoù. Mè si macque… n’é macque eun souvenî pai. Pasoù lé la nite, apì sen aloù ba no catchì pe le boou di Rancoun-e é lo leundemàn, djacque n’aàn pi dza vi to de flame de tcheu coûtì, é aoute pe le... coûtì di Trèi-Veulle é ba Iveulla, lé i Bougnoù. É pi, la fèi, que si pa se l’an pa beurloù cou eun Tchi-lo-Foo, lé Iveulla. É no vèijaon ba de su lé. Leundemàn l’è areó su eun d’Iveulla, Piero lo borgno, é llou l’a deutte : – Seu n’a mae… v’ouite mae de femalle é eun mèinoù, alade mae ba tranquille que i mèinoù é i femalle fan pa ren –. Adòn sen partì ba de lé, sen arevoù ba. Mè vèo euncó â le trou di mitcho di Bougnoù que beurlaon. Tott’eumbrajà ! É sen pi aloù ba eun Plan-a Veulla avoueu an femalla inque de Chito que restae co su Iveulla : Lize Tsamouì… Lize Lettry. É lleu l’ae co de bièn su lé... é lé n’en… lleu l’ae fé de seuppa i lasì, é mè n’i jamì lamoù la seuppa i lasì, teteun l’î pi eun dzoo é demì que mindzaon renque de salle bricolle que n’aon betoù… mamma l’ae betoù pe le… pe le secotse… beun pi midjà tchica de seuppa i lasì. Aprì de lé ba l’a pi pourtou-me eun… eun pa tan pi vioù que mè, de inque, de Chito, ma bon… l’ae beun dza dizevouette, dizenoù an… tanque tourna ba a Chito, pourtou-me ba a caentòn. Matto Critchì, inque lla de Chito. Ecco, so l’è lo souvenì que n’i mè de sen que l’an beurloù le… le Trèi-Veulle ».
Témoin : « Can l’è vin-ì d’iveue, n’aè pi caque crotae… caque crotae… alàn pi droumù lé dedeun. Lé l’aè pa… l’an pa to dirotchà, le crotae l’an pa dirotchà, dormichaon pi lé dedeun, é voualà. É tanque… i ten que dzalae, l’a pa… pa ploé ba. D’éfouryì, dèi que la nèi fondjette, dèi sen na, na, l’ée alae ba ».
Intervieweur : « É n’ayè de dzi que restaon to l’an su lé ? ».
Témoin : « Vouè, vouè, euh… vouè, n’ayè eun mouì. L’an tcheutte scapoù aoute pe le mayèn, aoute pel dérì. Pel lé n’ayè de mayèn, son aló se refujì aoute pel lé é… t’ou pi, pasoù l’aoutón aoute pel lé, ià pe sise pégno mayèn que alaon d’itsatèn atò le vatse, é pa d’atre ».
